માનવજીવન અને સમાજ

માનવસમાજમાં બળાત્કાર અને વ્યાભિચારના કારણોથી લઈને તેના ઉપાયોની ચર્ચા આપણે પાછળના લેખોમાં કરી. કેટલાકને એ લેખ ક્રાંતિકારી અને સમાધાન આપનારા લાગ્યા તો કેટલાકને સમય કરતા એડવાન્સ લાગ્યા. તો કેટલાકને એમ પણ થયું હશે કે આ બધું ઊંડું વિચારીને મગજ બગાડ્યા વગર જેમ જીવીએ છીએ તેમ જીવે રાખવું જોઈએ. અસલમાં આ દુનિયા હંમેશા બે પ્રકારના લોકોથી ભરાયેલી રહી છે. પહેલા એ જે પોતાની સીમાઓથી બહાર નીકળી સમાજ અને વિશ્વ વિષે ચિંતા કરતા થાય છે. તેઓ જાણે છે કે સમસ્યાઓ બહુ વિકરાળ છે અને કોઈ નિશ્ચિત સમાધાનની તુરંત જરૂર છે. જયારે બીજા પ્રકારના લોકો એ છે જે પોતાની સીમાઓથી બહાર નીકળી શક્યા નથી અને પોતાનું જીવન સાંભળી લેવામાં કે પોતાના લાભ-હાનિના ગણિતમાં જ રોકાયેલા છે. વિશ્વની સમસ્યાઓ તરફ આવા લોકોનું ધ્યાન ત્યારે જ જાય છે જયારે તેમાંની કોઈ સમસ્યા તેમના ઘરમાં આવી પડે. અને તે દિવસે તેમની પાસે કોઈ સમાધાન નહિ, બસ આક્રંદ અને આક્રોશ જ હોય છે. આપણે એ વાત પુરી જવાબદારી સાથે સ્વીકારી લેવી જોઈએ કે જે સમાજમાં આપણે જીવી રહ્યા છીએ તેમાં ઉભા થયેલા દુષણોનું કારણ ક્યાંકનું ક્યાંક આપણી સામાજિક જીવનપદ્ધતિમાં જ છુપાયેલું છે. અને એ આપણી જવાબદારી છે કે આપણે સમાજમાં મંથન કરી એ દુષણને દૂર કરીએ જેથી એ દુષણ આપણી આવનારી પેઢીઓને આપણા તરફથી વારસામાં ન મળે. આ વિષય પર આખરી આંકલન કરતો અને આખરી નક્કર માર્ગ દેખાડતો આ છેલ્લો લેખ છે. લેખ બહુ લાંબો હોવાથી બે ભાગમાં વહેંચી દેવામાં આવ્યો છે, જેથી સમય અનુસાર તેને અલગ અલગ પણ વાંચી શકાય.

ભાગ ૧ : સમસ્યા

જળચર પ્રાણીઓમાં જયારે પહેલીવાર લિંગભેદ ઉત્પન્ન થયો ત્યારે પહેલીવાર સ્ત્રી અને પુરુષ એમ બે અલગ શરીરો અસ્તિત્વમાં આવ્યાં. આ બંને શરીરો અધૂરી સર્કિટ હતા. પુરુષ શરીરમાં એક વિભાગની પ્રકૃતિઓ અભિવ્યક્ત થઇ હતી તો સામેવાળા બીજા વિભાગની પ્રકૃતિઓ સુષુપ્ત હતી. જયારે એ સામેવાળા વિભાગની પ્રકૃતિઓ સ્ત્રીમાં અભિવ્યક્ત થઇ હતી અને પુરુષમાં અભિવ્યક્ત થયેલી પ્રકૃતિઓ સ્ત્રીમાં બિનઅભિવ્યક્ત હતી. આમ, સ્ત્રી-પુરુષ એક એવી અધૂરી સર્કિટ તરીકે અસ્તિત્વમાં આવ્યાં જે એકબીજાના પૂરક હતા અને એકબીજા સાથે જોડાવાથી તટસ્થ થતાં હતાં. આથી, તેમના શરીરો વચ્ચે પરસ્પર આકર્ષણ હતું. પ્રાણીઓ આવી અધૂરી સર્કિટ તરીકે વિકસતાં વિકસતાં જ મનુષ્ય શરીરના સ્ત્રી-પુરુષ સુધી પહોંચ્યાં. શરૂઆતની એ માનવજાતિ પ્રાણીઓ જેવું જ સામાજિક જીવન ધરાવતી હતી. જયારે પણ સ્ત્રી-પુરુષ સામે આવતા ત્યારે ઈચ્છા થાય તો સંભોગ કરી લેતાં અને પોતાના માર્ગે આગળ વધતાં. એવું જ જેવું આપણે આજે પશુઓમાં જોઈએ છે. તે સમયે સંતાનો તેમની માતાના નામે ઓળખાતા. કારણ કે પિતાની ખબર ભાગ્યે જ હોતી. બાઇબલમાં આ શરૂઆતી માનવસમાજને સતયુગ કહેવાયો છે. ભારતીય શાસ્ત્રોમાં પણ સત્યુગનું વર્ણન આવા જ સત્યના યુગ તરીકે છે જ્યાં કોઈ પાખંડ, બંધન કે દમન નહોતું. ત્યાં ના કંઈ પાપ હતું ના પુણ્ય. મનુષ્ય જે સત્ય અનુભવતો તેવું જ વર્તન કરી આગળ વધતો. પણ ધીરે ધીરે માનવો ખેતી કરતા થયા અને તેમનું જીવન સ્થિર બન્યું. આથી પુરુષોમાં મનગમતી સ્ત્રીઓ માટે અને સ્ત્રીઓમાં મનગમતા પુરુષો માટે કત્લેઆમ શરુ થઇ. આ અરાજકતાભર્યા સમાજને જળપ્રલયથી નષ્ટ કરી માનવસભ્યતાની નવેસરથી શરૂઆત કરવા વિષ્ણુ મત્સ્ય સ્વરૂપે મનુ પાસે આવ્યા અને કેટલાક માનવોને ત્યાંથી દૂર લઇ જવા કહ્યું. બાઇબલમાં આજ ઘટના રૂપે ઈશ્વરના દૂતો નોહ પાસે આવ્યા અને એજ કરવા કહ્યું. આ રીતે મનુ કે નોહ એ જળપ્રલયમાંથી કેટલાક લોકોને બચાવી દૂર લઇ આવ્યા અને તે લોકોના સંતાનો વડે નવો માનવસમાજ ઉભો કર્યો. પણ એ નવો સમાજ પહેલાની જેમ સ્ત્રી-પુરુષો માટેના સંઘર્ષમાં નષ્ટ ન થાય તે માટે મનુસ્મૃતિના કાયદા ઘડવામાં આવ્યા. આ કાયદા નૈસર્ગીક પ્રેમના પ્રવાહને જાળવવા કરતા સમાજની સ્થિરતા જાળવવા તરફ વધુ કેન્દ્રિત હતા. સમય સાથે એ કાયદાઓમાં પરિવર્તન પણ આવતા ગયા પણ એ પરિવર્તનોનું લક્ષ્ય પણ સમાજની સ્થિરતાનું જ હતું. આમ, નિયમો ચુસ્ત બનતા ગયા અને સ્ત્રી-પુરુષો વચ્ચે ઉદ્ભવતા એ સનાતન નૈસર્ગીક પ્રેમનું દમન વધતું ગયું. અને હજારો વર્ષોથી દમન પામતું એ પ્રેમરૂપી સત્ય આજે બળાત્કારો અને વ્યભિચારોનો દુષિત પ્રવાહ બનીને નદીના પૂરની જેમ આપણી સભ્યતાને નષ્ટ કરી રહ્યું છે.

            સમસ્યા એટલી વિકરાળ છે કે ભારતમાં દર ચોવીસ મિનિટે એક સ્ત્રી સાથે બળાત્કાર થાય છે. જે કેસ નોંધાતા નથી તેનો અંદાજો લગાવીએ તો દર પંદર મિનિટે એક. વિકૃતિ એ હદે છે કે લોકો ત્રણ વર્ષની બાળકીઓને પણ નથી છોડી રહ્યા. ધાર્મિક બાબાઓ કૃષ્ણની ગોપીઓ સાથેની પ્રેમલીલાને વિકૃત રીતે પેશ કરી પોતાની સાધ્વીઓ અને શિષ્યાઓ પર બળાત્કાર કરે છે. જેમ જેમ બળાત્કારની સજા કડક થતી જાય છે તેમ તેમ બળાત્કાર કરીને સ્ત્રીને મારી નાખવાનું કે બાળી દેવાનું કાર્ય વધી રહ્યું છે, પણ બળાત્કાર નથી ઘટી રહ્યા. મોડર્ન લોકો આનાથી બચવા છોકરા-છોકરીઓને મુક્ત સેક્સ અપનાવવાની હિમાયત કરી રહ્યા છે, જેવું અમેરિકા જેવા પશ્ચિમી દેશોમાં છે. પણ સત્ય એ છે કે ભારતથી ચાર ઘણી ઓછી વસ્તી ધરાવતા અમેરિકામાં દર વર્ષે ભારત કરતા ચાર ઘણા વધુ બળાત્કાર થાય છે. મતલબ, ભારતની સ્થિતિ તેના કરતા સોળ ઘણી સારી છે. બસ ભારતમાં બળાત્કારનું સામાજિક પ્રતિબિંબ વધારે ભયાનક હોય છે જેનાથી સમસ્યા વધુ ભયાવહ લાગે છે. હવે વાત વ્યાભિચારની. ૨૦૧૪ માં ભારતના દસ મોટા શહેરોમાં થયેલા એક સર્વેમાં ૭૫,૦૦૦ પરણિત લોકોને પૂછવામાં આવ્યું તો ખબર પડી કે તેમાંની ૭૬ ટકા સ્ત્રીઓને અને ૬૧ ટકા પુરુષોને લગ્નેતર સબંધો હતા જેમાંથી ૯૧ ટકા કિસ્સામાં તેમના જીવનસાથીને એ વાતની ખબર નહોતી. તે દરેક લગ્નેતર સંબંધોને ખોટું કાર્ય નહોતા માનતા. એટલું જ નહિ, કેનેડાની પરણિત લોકોને લગ્નેતર સબંધો બાંધવા માટે ચાલતી મેરેજ બ્યુરો જેવી એક પ્રખ્યાત વેબસાઈટે ભારતમાં તેની બ્રાન્ચ ખોલી તો પહેલા જ દિવસે ૫૦,૦૦૦ પરણિત ભારતીયોએ તેમાં એકાઉન્ટ ખોલાવ્યું, જે એક રેકોર્ડ હતો.
            તો આ છે આપણા મોટા શહેરોની હાલત. હજી એક પેઢી જશે ત્યારે આ હવા આપણા નાના શહેરોમાં અને ગામડાઓમાં આવી જશે. અને આપણા પૌત્રોની યુવાની આવતા સુધીમાં તો આ વ્યભિચારી સમાજ મુક્ત સેક્સના સમાજમાં ફેરવાઈ ચુક્યો હશે, જેવો પશ્ચિમના દેશોમાં છે. હવે પશ્ચિમના દેશોમાં ઓછી વસ્તી હોવા છતાં ભારત કરતા સોળ ઘણા બળાત્કાર થતા હોવાનું કારણ આ મુક્ત સેક્સ જ છે. અમેરિકામાં દર ત્રીજી સ્ત્રી અને ચોથા પુરુષ સાથે તેના જ ભૂતપૂર્વ, વર્તમાન કે ભવિષ્યના સેક્સ સાથીદાર વડે બળાત્કાર, શારીરિક હિંસા કે હત્યા થાય છે. અમેરિકામાં દર વર્ષે આવા એક કરોડ વિસ લાખ અપરાધ નોંધાય છે. આ બધું થાય છે આપણાથી ચોથા ભાગની વસ્તીમાં. તો જરા વિચારો જયારે બે પેઢી પછી ભારતીય સમાજનું સ્વરૂપ એવું બનશે ત્યારે આપણા સમાજની હાલત શું હશે..? આ આખું વૈશ્વિક દ્રશ્ય કહી રહ્યું છે કે માનવજાતિ આ સદી પુરી થતા પહેલા જ સ્ત્રી-પુરુષ વચ્ચેના જાતીય સંબંધોના કારણે થયેલા એજ કત્લેઆમ તરફ જઈ રહી છે જે શરૂઆતી માનવસમાજમાં સત્યુગના અંતે થયો હતો. એક લાખ વર્ષ, એક લાખ વર્ષ આ ધરતી પર કાઢ્યા પછી પણ આપણે સ્ત્રી-પુરુષ વચ્ચે પ્રેમને કેવી રીતે અભિવ્યક્ત કરવો એ નથી શીખી શક્યા અને ફરી પાછા એજ વિનાશ તરફ જઈ રહ્યા છીએ. આપણે એ બધા ઈશ્વરો, ધર્મો અને પયગંબરોને નિષ્ફળ બનાવી દીધા છે જે આ એક લાખ વર્ષમાં આપણને મળ્યા. અને હજી બચવું હોય તો માર્ગ એક જ છે… કૃષ્ણના મહારાસનો મધ્યમાર્ગ.

ભાગ ૨ : શાશ્વત ઉપાય

મહારાસના લેખમાં આપણે વાત કરી હતી કે આપણે શાળાઓમાં શરૂઆતથી જ સંગીતનો વિષય દાખલ કરવો પડશે અને બાળકોને શરૂઆતથી જ જ્ઞાન આપવું પડશે કે પ્રેમને અભિવ્યક્ત કરવાનો એકમાત્ર શ્રેષ્ઠ માર્ગ સંગીત છે, શરીર નહિ. જેથી કિશોરાવસ્થામાં પ્રેમની અભિવ્યક્તિની ઉત્તેજનામાં તે સંભોગ અને બળાત્કારના માર્ગે ન જાય. આપણે તેમને શીખવવું પડશે કે પ્રેમ ફક્ત આપવાની વસ્તુ છે, મેળવવાની નહિ. જે પ્રેમને આપવા માંગે છે તેના સ્પર્શમાં પ્રેમ હોય છે, જે પ્રેમ મેળવવા માંગે છે તેના સ્પર્શમાં વાસના હોય છે. પ્રેમ આપવાનું નામ છે, વાસના મેળવવાનું. સંભોગ વાસનાનું હળવું સ્વરૂપ છે અને બળાત્કાર તેનું સૌથી વિકૃત સ્વરૂપ છે. બાળકોને આટલું મૂળભૂત શિક્ષણ આપ્યા પછી બળાત્કારોને રોકવા આપણે એ ઉદાર સમાજ બનાવવો પડશે જ્યાં એક છોકરો વિના સંકોચે કોઈ છોકરી પાસે જઈને કહી શકે કે ‘હું તને પ્રેમ કરું છું.’ અને છોકરી તેના સામે નમસ્કારની મુદ્રામાં હાથ જોડીને કહે, ‘થેન્ક્સ, મને પ્રેમ કરવા બદલ. હું આ યાદ રાખીશ. જો કોઈ દિવસ મને તારાથી એવી જ પ્રેમની લાગણી થશે તો હું સામેથી તને કહેવા આવીશ. અને ત્યારે આપણે સંગીતથી આપણો પ્રેમ અભિવ્યક્ત કરીશું. જો મને એ લાગણી નહિ થાય તો હું હંમેશા તારી આભારી રહીશ કે તે મને પ્રેમ કર્યો. અને હું તને જીવનભર મને યાદ કરીને સંગીત વડે તારો પ્રેમ અભિવ્યક્ત કરવાની પરવાનગી આપું છું. પણ હવે આગળનો નિર્ણય હું કરીશ. ફરી મને આ કહેવા આવી મારા પર દબાણ લાવવાની કોશિશ ન કરતો.’ જો કોઈ છોકરી છોકરા સામે પ્રેમની કબૂલાત કરવા આવે તો છોકરો પણ આજ કહે.

            પણ આ રીતે બંને તરફથી પ્રેમની સ્વીકૃતિ થઈને કે એરેન્જ મેરેજ થઈને જયારે છોકરો-છોકરી સંભોગમાં પરોવાય છે ત્યારે શરૂઆતના વર્ષોમાં જ એકબીજાના શરીર અને ચહેરાથી રસ ગુમાવી દે છે. પતિ-પત્ની વચ્ચેનો સંભોગ તેમના પ્રેમને નષ્ટ કરી તેમના એકત્વને સ્થાપે છે. સામેવાળાની જાગ્રત ઉર્જા પોતાનામાં આવી જતા પતિ-પત્નીને સામેવાળાનું શરુર પણ પોતાનું જ અનુભવાય છે. અને આપણને પોતાના શરીરથી પ્રેમ નથી હોતો, આપણને બસ તેની પરવાહ કે ચિંતા હોય છે. આપણું ધ્યાન હંમેશા આપણા શરીરથી બહાર હોય છે. પણ જો એ શરીરમાં કંઈ તકલીફ ઉભી થાય તો એને દૂર કરવા આપણે આકાશ પાતાળ એક કરી દઈએ છીએ. કારણકે આપણું શરીર આપણા અહમનો અને અસ્તિત્વનો હિસ્સો છે, આપણે તેને ગુમાવવા નથી માંગતા. બસ સંભોગ પછી પતિ-પત્ની વચ્ચે આવું જ હોય છે. પતિના શરીરથી ગમે તેટલી નીરસતા આવી ગઈ હોય તો પણ તે શરીર હવે પત્નીના અહમ અને અસ્તિત્વનો હિસ્સો બની ચૂક્યું હોય છે. એટલે જો પતિ બીમાર થઇ જાય તો તેને સાજો કરવા પત્ની છેક યમરાજ સુધી લડતી આવે છે. આવું જ જરૂર પડ્યે પતિ પત્ની માટે પણ કરે છે. તો આ એક સીધું વિજ્ઞાન છે. પતિ-પત્ની હવે જોડાયેલા છે, બે શરીર પણ એક પ્રાણ (જાગ્રત ઉર્જા) છે. એટલે હવે કોઈ પ્રેમગીત વાગે તો પતિ-પત્નીના એક બનેલા પ્રાણમાં કોઈ સ્પંદન થતું નથી. અહીં પતિ-પત્નીમાંથી જેની જાગ્રત ઉર્જા ઓછી હોય તેનું શરીર સંતૃપ્ત થઇ જાય છે. આથી, તેને હવે બહાર બીજા વ્યક્તિ સાથે શારીરિક રીતે જોડાવાનું આકર્ષણ થતું નથી. તેને અન્ય સુંદર સ્ત્રી કે પુરુષ જોઈને બસ તેમની સુંદરતાથી આનંદ થાય છે. પણ તેને સ્પર્શવાનું આકર્ષણ થતું નથી. એટલે આવા માણસને તેના પતિ કે પત્નીનું સાનિધ્ય જ ઘર જેવી હૂંફ આપે છે. આવો માણસ તેના જીવનસાથીની એકલક્ષી ભક્તિ કરી તેના આત્મામાં મોક્ષ મેળવી શકે છે. પણ સંભોગ પછી હાલત કફોડી એ માણસની બને છે જેની જાગ્રત ઉર્જા તેના પતિ કે પત્નીથી વધારે છે.

            તેને હવે પ્રેમગીત સાંભળવાથી તેના પતિ કે પત્ની સાથે પ્રેમનું સ્પંદન થતું નથી, પણ બીજા કોઈ પુરુષ કે સ્ત્રી પ્રત્યે થાય છે. તે હજી સંતૃપ્ત નથી. તેને પાસે જે છે (તેનો જીવનસાથી) તેને ઘુમાવવો નથી, પણ બહારથી બીજું મેળવવાની તેની અતૃપ્તતા હજી હાજર છે. ભારતમાં થયેલા પેલા સર્વેમાં પરણિત લોકોએ વ્યભિચાર કરવાનું કારણ આજ આપ્યું હતું. પહેલા આ અતૃપ્ત લોકો પોતાની ઉર્જાનું શક્ય એટલું દમન કરે છે. પણ જેમ તેમનું પોતાની જ જાગ્રત ઉર્જા પર દમન વધતું જાય છે તેમ તેમના પતિ કે પત્ની પ્રત્યે તેમની નીરસતા અને ફરિયાદ વધતી જાય છે. અને એકસમયે તે સહનશક્તિ હટી જતા તે વ્યાભિચાર તરફ વળી જાય છે. જેમ જેમ માનવજાતિની બુદ્ધિક્ષમતા વધતી જાય છે તેમ તેમ તે વૈજ્ઞાનિક અને તર્કવાદી બનતી જાય છે. આ કારણે પોતાની જાગ્રત ઉર્જા પર દમન કરવાની આ ક્ષમતા ઘટતી જાય છે. આજ વધી રહેલા વ્યાભિચારનું કારણ છે. પણ જો વ્યાભિચાર એટલો જ વૈજ્ઞાનિક અને નૈસર્ગીક હોય તો તે સમાજમાં અરાજકતા અને વિનાશ કેમ લાવે છે…?

            કારણકે માણસ વ્યાભિચારમાં પણ એજ કરવા જાય છે જે તેણે તેના જીવનસાથી સાથે કર્યું છે. અને તે છે સંભોગ. આ કંઈક એવું છે કે તમને એક સુંદર ફૂલ આકર્ષી રહ્યું હતું અને તમે તમારું ધ્યાન ત્યાંથી હટાવી નહોતા શકતા. એટલે તમે એ ફૂલને તોડીને મસળી દીધું. બસ, સંભોગ આ રીતે જ પ્રેમને મસળીને ખતમ કરી દે છે. હવે લગ્નબહાર સંભોગ કરેલા માણસની જાગ્રત ઉર્જામાં બે પુરુષો કે બે સ્ત્રીઓ હોય છે, જેમાંથી હવે એકે સાથે તેને પ્રેમનું સ્પંદન નથી. આથી, આવા માણસોનું જીવન સંભોગ વડે લોકોના શરીરથી ઉબવામાં અને તે નવા સંબંધોને પાખંડ સાથે મેનેજ કરવામાં જાય છે. તે ક્યારેય પ્રેમની ચેતના અને તેનો શાશ્વત આનંદ નથી મેળવી શકતા. સમાજ જયારે આવા ડબલ અને ટ્રિપલ સબંધો ધરાવતા માણસોથી ભરાય છે ત્યારે સ્ત્રી-પુરુષમાં એકબીજાના શરીર મેળવવા માટેની સ્પર્ધા વધે છે. જે માનવજાતિને પહેલા અમેરિકા જેવા અતિશય બળાત્કારો અને હિંસાયુક્ત સમાજ તરફ અને આખરે શરૂઆતી માનવસમાજ જેવી આંતરિક કત્લેઆમ તરફ લઇ જાય છે. તો બચવાનો માર્ગ શું છે..? માર્ગ છે નમસ્કાર-યોગ અને મિત્રતાથી મહારાસ તરફ.

નમસ્કાર-યોગ:

દરેક પુરુષના અભિવ્યક્ત વિભાગમાં ૬૦ ટકા પુરુષ પ્રકૃતિ અને ૪૦ ટકા સ્ત્રી પ્રકૃતિ છે, તો સ્ત્રીના અભિવ્યક્ત વિભાગમાં ૬૦ ટકા સ્ત્રી પ્રકૃતિ અને ૪૦ ટકા પુરુષ પ્રકૃતિ છે. જયારે આપણે આપણી બંને હથેળીને જોડીને નમસ્કાર કરીએ છીએ ત્યારે આપણા અંદરની એ વિરોધી પ્રકૃતિઓ એકબીજા સાથે જોડાઈને વર્તે છે. અને જો કોઈ પુરુષ હાથ જોડીને નમસ્કાર કરતા કોઈ સ્ત્રી વિષે પ્રેમભાવે વિચારે તો તે સ્ત્રીની પ્રકૃતિઓ પુરુષના સુષુપ્ત વિભાગમાં સક્રિય થઇ જાય છે. આથી આ સમયે પુરુષની જોડાયેલી હથેળીઓ પુરુષ અને સ્ત્રીની સહિયારી વિરોધી પ્રકૃતિઓને જોડે છે. આ યોગને નમસ્કાર યોગ કહે છે. આવું જ સ્ત્રીને પણ પુરુષને યાદ કરી નમસ્કાર યોગ કરવાથી થાય છે. એટલે જયારે તમને અન્ય કોઈ પુરુષ કે સ્ત્રીથી પ્રેમ થાય ત્યારે તે પ્રેમને સ્વીકારી લો અને રોજ એકાંતમાં તે સ્ત્રી કે પુરુષને યાદ કરી નમસ્કાર યોગ કરો. નમસ્કારની મુદ્રામાં આંખો બંધ કરી બાજુમાં કોઈ પ્રેમગીત ચાલુ કરી દો અને તે સ્ત્રી કે પુરુષ સાથે બંધ આંખે સંગીત વડે પ્રેમની અભિવ્યક્તિ કરો. બીજી રીત એ છે કે જો તે સ્ત્રી કે પુરુષનો ફોટો તમારી પાસે હોય તો નમસ્કારની મુદ્રામાં તેની સામે જોતા રહીને પ્રેમભાવે સતત કહેતા રહો, ‘હું તમને પ્રેમ કરું છું. અને તમારી સામે મારા અહમનું સમર્પણ કરું છું. મારે તમારા પાસેથી કંઈ નથી જોઈતું. બસ હું તમને કહેવા માંગુ છું કે હું તમને પ્રેમ કરું છું.’ પાંચ મિનિટ આ રીતે નમસ્કાર યોગ કરવાથી તે સ્ત્રી કે પુરુષથી તમારો પ્રેમ ઉપરના ચક્રો તરફ જતો જશે અને શરીરથી ઉપર ઉઠતો જશે. જેથી શારીરિક આકર્ષણ ઘટશે અને ગાઢ પ્રેમ સાથેની મિત્રતા રચાશે. સામાજિક રીતે તે સ્ત્રી કે પુરુષ સાથે તમારો સબંધ હવે કૃષ્ણ-દ્રૌપદી જેવો મિત્રતાભર્યો બનતો જશે. જેમ જેમ આ નૈસર્ગીક પ્રેમ બંધનહીન બનીને ફેલાતો જાય છે તેમ તેમ પ્રેમ તમારી જાગ્રત ઉર્જાનો મૂળ સ્વભાવ બનતો જાય છે. એટલે હવે તમારી જાગ્રત ઉર્જા સાથે એક થયેલ તમારા પતિ કે પત્ની સાથે પણ તમારા પ્રેમની ચેતના શરુ થઇ જાય છે. આ રીતે લગ્ન બહાર જયારે જયારે કોઈથી પ્રેમ થાય ત્યારે તેને નમસ્કાર-યોગ દ્વારા સ્વીકારી લેવો જોઈએ અને સમાજમાં મિત્રતાભર્યા પ્રેમસંબંધ રૂપે તેને સ્થાપવો જોઈએ. જેમ જેમ તમારો આ નૈસર્ગીક પ્રેમ વિસ્તરતો જાય છે તેમ તેમ તમારું પ્રેમ-પાત્ર સનાતન પ્રેમના કેન્દ્રમાં આવી જાય છે. તમને જેનાથી પ્રેમ છે તે તમારા પ્રેમનું કેન્દ્ર- તમારા પ્રેમનો સ્ત્રોત બને છે, જેનાથી હવે તમે સૃષ્ટિમાં કોઈને પણ સાચો નિસ્વાર્થ પ્રેમ આપવા સમર્થ બનો છો. આ જ મહારાસની સ્થિતિ છે જ્યાં કૃષ્ણ સાથે રાધા કેન્દ્રમાં છે અને ગોપીઓ ચારે તરફ, છતાં દરેક ગોપી પાસે તેમની જાગ્રત ઉર્જા મુજબનો કૃષ્ણ હાજર છે. (જુઓ મહારાસનો વિડિઓ) આ મહારાસ જ માનવસમાજને ચલાવવાનો સાચો મધ્યવર્તી માર્ગ છે. આ માર્ગ સ્થપાયા બાદ જ માનવજાતિમાં સાચા સતયુગ અને સાચા આધ્યાત્મની શરૂઆત થઇ શકે છે. તે પહેલા નહિ. કારણ કે લગ્નજીવન માનવસભ્યતાનું મુખ્ય લક્ષ્ય નથી. માનવસભ્યતાનું મુખ્ય લક્ષ્ય મહારાસની આ સામાજિક વ્યવસ્થા છે. જ્યાં સુધી એ વ્યવસ્થાને આવતી રોકવામાં આવશે ત્યાં સુધી બળાત્કાર અને વ્યભિચારના દુષણો આ માનવસમાજને વિનાશના માર્ગે ધકેલતા રહેશે.

            આ મહારાસ બીજું કંઈ નહિ પણ મોક્ષ મેળવવા માટે બુદ્ધે બતાવેલો આઠ અંગોવાળો મધ્ય માર્ગ છે. એ આઠ અંગો હતા સમ્યક દ્રષ્ટિ, સમ્યક ઉકેલ, સમ્યક વાણી, સમ્યક વ્યવહાર, સમ્યક જીવન, સમ્યક પ્રયત્ન, સમ્યક વિચાર અને સમ્યક સમાધિ. સમ્યક એટલે સાચી, મધ્યમાર્ગી. સમ્યક દ્રષ્ટિ મતલબ કોઈને (આપણા લેખમાં સ્ત્રીને કે પુરુષને) ના તિરસ્કારથી-દમનથી જુઓ ના તેને કામવાસનાથી જુઓ. તેને ફક્ત પ્રેમથી જુઓ. કોઈ ઉકેલ લાવો, કોઈની સાથે બોલો, વિચાર કરો, પ્રયત્ન કરો કે સમાધિ કરો તો તે દમન સાથે ન કરો, ના વાસના સાથે કરો. તે ફક્ત પ્રેમ સાથે અને પ્રેમ માટે કરો. પ્રેમ જ એ સમ્યક મધ્યમાર્ગ છે. તેનું લગ્નજીવનમાં ના દમન કરો ના લગ્ન બહાર નીકળીને વાસનામય સંભોગથી તેનો નાશ કરો. પ્રેમ જ સત્ય છે. તેને પોતાની સ્થિતિ બનાવો. એજ મહારાસની સ્થિતિ છે. મહારાસ કૃષ્ણ અને બુદ્ધના વિરોધાભાસી જીવનોનું મિલનસ્થાન છે. પ્રાચીન ભારતમાં ઊંડા ઉતરીએ તો આપણને ખબર પડે છે કે આપણા તે પૂર્વજો આજના પશ્ચિમી સમાજ જેટલા જ ઉદાર, વિસ્તૃત અને વૈજ્ઞાનિક હતા. બસ તેમની દરેક ઉદારતા આધ્યાત્મિક વિજ્ઞાન વડે વ્યાખ્યાયિત થયેલી હતી. તે પોતાના દરેક સ્વતંત્ર અને ઉદાર વિચારનું વિજ્ઞાન જાણતા હતા કે તે કેટલી હદ સુધી સાચો છે અને ક્યાંથી ખોટો. એટલે પ્રાચીન ભારતીય સમાજ ઉદાર, સ્વતંત્ર અને સમૃદ્ધ હોવા સાથે સંતુલિત હતો, જયારે આજનો પશ્ચિમી સમાજ એની ઉદારતા અને સ્વતંત્રતાના કારણે જ અસંતુલિત અને સ્વચ્છંદી બની ગયો છે. કારણ કે તેમની ઉદારતા અને સ્વતંત્રતાનું નિયમન કરનારું કોઈ આધ્યાત્મિક વિજ્ઞાન તેમની પાસે નથી. તેમની પાસે ખાલી ભોગવિલાસો કરવાનું ભૌતિક વિજ્ઞાન છે. એટલે પશ્ચિમનું અનુકરણ કરીને સહિયારા વિનાશ તરફ જવાનો આ સમય નથી. આ સમય છે ભારતીય આધ્યત્મમાંથી સમસ્યાઓનો ઉકેલ શોધી સમગ્ર વિશ્વ સામે તે ઉકેલને જીવી બતાવતા વિશ્વગુરુ બનવાનો.

 
સારાંશ: એકવાર રામકૃષ્ણ પરમહંસે પોતાના પરમ શિષ્ય નરેન્દ્રને કહ્યું, ‘ગીતા અને ઉપનિષદોનું કોરું જ્ઞાન બહુ વાંચી લીધું. હવે થોડી આ ભાગવત વાંચ.’ નરેન્દ્રનાથે ભાગવતમાં આવતી મહારાસની કૃષ્ણ પ્રેમલીલા વાંચી અને તે બ્રહ્મચારીનું મન છટક્યું. તેમણે પરમહંસ સામે આવીને ભાગવત પટક્યું અને કહ્યું, ‘આ છે તમારો ભગવાન..? મારે બ્રહ્મચારી થઈને આ બધું વાંચવાનું..?’ પરમહંસે કહ્યું, ‘નરેન, જો આ મહારાસ નથી સમજાઈ તો કંઈ નથી સમજાયું. તારી એ ગીતા અને ઉપનિષદોનું કોરું જ્ઞાન આ મહારાસના આનંદને સમજવા માટે જ અપાયું છે. આજ અંતિમ લક્ષ્ય છે.’
એ જ નરેન્દ્દનાથે કેટલાક વર્ષો પછી સ્વામી વિવેકાનંદ રૂપે અમેરિકામાં એક કલાક સુધી એ સમજાવતું ભાષણ આપ્યું હતું કે કેવી રીતે મહારાસ જ એ અંતિમ સ્થિતિ છે જેના માટે આ બધું આધ્યાત્મિક જ્ઞાન આપવામાં આવે છે. એ કૃષ્ણની ચેતનાનો નિચોડ છે.